Page 44 - heleco-95

talantaj en sia propra teritorio, konkrete en Kata- momento la franca reĝo Ludoviko la 14-a ne plu
lunio, por kontraŭfronti tiaman ribelon kun sen- bezonis militi kontraŭ la hispana imperio: li, tut-
dependisma emo. Kio okazis? Nu, La tendenco de simple, heredis ĝin. La habsburga dinastio finiĝis
la reĝoj al la unuigado de regnoj, kiun ni registris en Hispanio kiam mortis, sen idaro, la reĝo Karolo
jam ekde Mezepoko, fine koliziis kun la nask- la 2-a. Pro tiu tradicia politiko de intergeedziĝo de
iĝantaj naciismoj de la popoloj. Kiam unuiĝis Ga- la reĝaj familioj de Eŭropo, du pretendantoj sin
legio, Leono, Kastilio, Aragono… oni povas diri konsideris kun rajto heredi la hispanajn dominiojn.
ke ekzistis nenia publika opinio de la loĝantoj de La elektito estis iu nepo de la franca reĝo Ludo-
tiuj teritorioj. La unuiĝoj okazadis laŭ interesoj de viko la 14-a. Sed estis iu aŭstria habsburgulo kiu
la komunaj reĝoj, kaj la disiĝoj estis rezulto de havis samvaloran dinastian rajton al la heredado.
intrigoj kaj ribeloj de ambiciaj nobeloj aŭ pretend- La afero komplikiĝis ĉar la hispanoj mem estis di-
antoj; ne estis popola interveno kaj oni ne atendis viditaj en sia prefero al iu aŭ alia pretendanto. Est-
ĝin. Ekzistis nenia landa kons- iĝis civila milito kiu krome es-
titucio. Foje, okaze de internaj tis eŭropa milito ĉar Aŭstrio
konfliktoj inter reĝaj pretend- kaj Germanio apogadis la habs-
antoj, tiu aŭ tiu urbo helpis iun burgon kaj Francio la burbo-
el la konkurantoj, kaj okaze de non. Pli komplika estis la rolo
ties venko la reĝo aljuĝis al tiuj de Anglio, kiu komence apogis
urboj privilegiojn, nomatajn la habsburgan pretendanton por
«foruoj» en la politika termin- eviti ke la kunigo de Francio
aro. Laŭ la evoluo de la histo- kaj la hispana imperio estu for-
rio, la diversaj regionoj havis ta bloko kontraŭ la anglaj inte-
siajn apartajn foruoj, kiuj funk- resoj. Sed okazis iu neatendit-
ciis kiel juraj statusoj. Tiuj fo- aĵo. Karolo, la habsburgo iĝis
ruoj kaj la formado de malsa- imperiestro de Germanio kaj re-
maj lingvoj estis la bazo de la ĝo de Aŭstrio kiam mortis sen
naciismoj kiuj komencis kon- heredontaj filoj la koncerna mo-
kretiĝi fine de Mezepoko. narko. Ankaŭ la unuiĝo de tiu
Komence la foruaj urboj kaj re- imperio kun la hispana estis ne-
gionoj estis konjunkturaj, ne dezirinda por la angloj. Do, oni
naturaj, aliancanoj de la monar- alvenis al iu interkonsento laŭ
koj kiuj volis limigi la aŭto- kiu la burbono Filipo la 5-a es-
nomecon de la feŭda nobelaro tis agnoskita kiel hispana mo-
por plifirmigi la reĝan povon. narko kondiĉe ke li neniam he-
Sed poste konkretiĝis la kon- redu krome la frankan kronon.
traŭdiro inter la centra povo de Alia aranĝo de la Kongreso de
la reĝoj kaj la emo de iuj po- Utreĥto, kie oni intertraktis tion,
poloj al politika sendependeco. estis ke post la morto de Filipo
Jam je la komenciĝo de la re- la 5-a, la Regno de Napolo es-
ĝado de Karolo la 5-a, la kasti- tos heredata de iu filo sia sed
liaj foruaj urboj batalis kontraŭ malsama ol tiu kiu heredus la
li en tiu konflikto kiu en la his- Filipo la 2-a ceteron el la hispana imperio.
torio estas nomata «Ribelo de Hispanio povis fari nenion por
la Komunumoj». Prave aŭ ne, tiuj hispanoj timis eviti la politikon kiun oni trudis al ĝi. Lia deka-
ke en la nova unuiĝo estus superregantoj la neder- denco estis klara. Post la Franca Revolucio kaj
landanoj. La situacio renversiĝis en la sekvinta sekvinta invado de la lando far la armeoj de Napo-
reĝado, tiu de Filipo la 2-a. Ĉi foje estis la neder- leono, estiĝis la kondiĉoj por la perdo de plejparto
landanoj kiuj, prave aŭ ne, timis la elstarecon de la el la hispana kolonia imperio. Sekvis poste du jar-
hispanoj. Ĉiukaze ili atingis la sendependecon en centoj de kriza procezo de malboniĝo de la situa-
la epoko de Filipo la 4-a. Iomete antaŭe, kiel dir- cio de la lando: puĉoj, ribeloj, civilmilitoj… Por
ite, estis sukcesinte ankaŭ la portugaloj. Se en Por- pli detala priskribo de tiuj du jarcentoj en Hispa-
tugalio ne estus ekzistinta tia sendependisma sento nio vidu la numerojn 87-an kaj 88-an de ĉi tiu
la angloj ne estus povintaj provoki la secesion. revuo HELECO, en la retadresoj:
Ne nur al Anglio sed ankaŭ al Francio interesis http://carleos.epv.uniovi.es/~faustino/heleco/87/heleco87.html
malfortigi la hispanan imperion. Sed ekde difinita http://carleos.epv.uniovi.es/~faustino/heleco/88/heleco88.html
44