A xenofobia é o rexeitamento, o medo ou o odio ás persoas estranxeiras ou ao que se percibe como estranxeiro ou descoñecido (cultura, lingua, aparencia, costumes). Neste sentimento poden influír as rivalidades históricas, os problemas sociais durante as crises económicas e a formación no ámbito familiar e social de determinadas etnias que buscan reforzar a súa identidade e pertenza ao seu grupo.

Pero hai que distinguir entre o que foi a causa raíz ou xeradora da xenofobia e o que é actualmente o seu uso oportunista no contexto da loita de clases. A xenofobia ten raíces moi profundas no longo período anterior á aparición da agricultura, hai uns 10.000 anos, cando os pobos cazadores-recolectores competían por recursos limitados como alimentos, auga e territorios de caza. Esta competencia xerou inevitablemente guerras tribais, pero na actualidade a xenofobia é un factor empregado na loita de clases.

Durante millóns de anos, os grupos humanos dependeron do control de territorios específicos para sobrevivir mediante a caza, a pesca e a recolección. A chegada dun grupo externo percibiuse como unha invasión, unha agresión, que en realidade era, xa que os inmigrantes necesitaban un novo territorio vital. Esta constante loita interétnica pola existencia supuxo o xenocidio e a extinción de grupos derrotados en guerras intertribais, dinámica que se prolongou ata a aparición da agricultura.

A implantación da agricultura foi un proceso lento e non simultáneo en todas partes. Co cultivo da terra apareceu a propiedade privada da terra produtiva, algo que non podía existir entre as poboacións de cazadores-recolectores. Isto deu lugar a diferenzas entre os que posuían terras e os que non. As guerras tamén sufriron cambios: deixaron de tratarse de exterminio e pasaron a ser a conquista de territorios e servos. Os vencidos convertéronse en escravos dos vencedores e tiñan que traballar para eles. Así naceron as clases sociais e a loita de clases.

No novo contexto, a xenofobia quedou sen sentido, xa que o verdadeiro inimigo das clases oprimidas son as clases opresoras, non os inmigrantes. Porén, a xenofobia segue sendo un compoñente político importante porque é explotada polos grupos no poder para desviar a atención das causas reais das tensións sociais, como as desigualdades económicas e as políticas neoliberais. Fomentar o odio ou o medo aos inmigrantes crea un chivo expiatorio e debilita a capacidade de acción colectiva das clases traballadoras.

A clase dirixente controla os medios de comunicación e o sistema educativo, manipulando a información e o ensino para que as clases subordinadas non sexan conscientes da súa situación e evitar dúbidas sobre o status quo. Esta manipulación inclúe a demonización dos movementos sociais e a censura das voces disidentes, así como a falta de educación crítica que dificulta identificar e desafiar as estruturas de poder opresoras. Ademais, fomentan a fragmentación e a rivalidade entre os grupos subordinados para evitar a resistencia unificada.

A explotación do sentimento xenófobo é unha estratexia utilizada ao longo da historia pola clase dominante para manter e reforzar o seu control. Esta táctica afonda as divisións sociais e promove a inxustiza. Para combatela é fundamental superar as raíces da xenofobia promovendo a solidariedade e a igualdade entre todos os seres humanos.