Page 12 - heleco-93_Neat

popolo aŭ kulturo preta gvidi gravan elpaŝon rifuzas justecon de senhavuloj de Mia popolo, por ke la plenumi ĝian taskon kaj ĉi tiu devas esti alprenita de vidvinoj fariĝu lia rabakiro, kaj por prirabi la or- alia malpli preparita aganto. Ĝuste tio okazis kun la fojn! Sed kion vi faros en la tago de puno kaj de egipta monoteismo kaj ties interna ideo de interhoma pereo, kiu venos de malproksime? amo kaj egaleco. La reĝimo de Akenaton’ okazis en la pinto de la egipta kulturo. Kun ĝia malapero mal- Tiutipa materialo abundas ankaŭ en la libro de aperis ankaŭ la 18-a dinastio kaj de tiam la egipta Amos. Interalie, oni trovas en ĝi: civilizacio, kiu ne estis kapaba plenumi ĝian rolon, Atentu nun, riĉuloj; ploregu kaj kriegu pro la mi- senĉese dekadencis. Tiu dekadenco estis malrapida zeroj sur vin alvenontaj. Via riĉo putriĝis, kaj viaj kaj longdaŭra sed senĉesa, kaj same malrapida kaj vestoj konsumiĝas de tineoj. Via oro kaj via arĝen- longdaŭra estis la maturiĝo kaj disvastiĝo de la mo- to rustiĝis; kaj ilia rusto atestos kontraŭ vi, kaj noteismaj ideoj kaj ties progresista enhavo. Sed ĝia konsumos vian karnon, kiel fajro. En la lastaj tagoj reelŝpruco ne okazis en la egipta kulturo mem sed en vi kolektadis trezoron. Jen krias la de vi trompe re- teritorio historie kontrolita de Egiptio kaj influita de tenata salajro de la laboristoj, kiuj falĉis viajn kam- ĉi ties kulturo, nome la tero de la semidaj triboj loĝ- pojn; kaj la krioj de la rikoltintoj venis en la ore- antaj inter la Sinaja duoninsulo kaj Fenicio. lojn de la Eternulo Cebaot. Vi luksadis sur la tero, Dum la 8-a kaj 7-a jarcentoj a. K. okazis ia interesa kaj diboĉadis; vi nutradis viajn korojn en tago de procezo en la t. n. “Regno de Judujo”. Ni konas tiun buĉado. Vi kondamnis, vi mortigis la justulon; li periodon multe pli bone ol la antaŭe menciita de la ne kontraŭstaras al vi. faraono Akenaton’ ĉar priskribas ĝin la “Libro de la libroj”, t. e. la Biblio. Fakte la verkado de plejparto Sed la fakto ke ni konas la vortojn kaj la ideojn de el tiu libro mem estas parto de la procezo kiu altiras tiuj profetoj, verkitaj de ili mem en iuj kazoj aŭ de nian atenton. iliaj disĉiploj en aliaj kazoj, signifas ke tiam la skrib- Por ektrakti tiun eksterordinaran dujarcentan perio- arto estis fariĝinta sufiĉe popola afero, male ol en la don ni situiĝu ĝuste en la jaro 621 antaŭ nia erao. epoko de la faraono Akenatono. La verkado de tiuj Tiam la 26-jara Joŝijo estis reĝante Judujon de antaŭ profetaj libroj kaj ceteraj bibliaj tekstoj estis grava 18 jaroj. En tiu jaro Joŝijo entreprenis politikon simi- elpaŝo de la homa progreso. Ni vidu kiel prirakontas lan al tiu de Akenatono ĝuste 728 antaŭe. Li dekretis la komenciĝon de tiu procezo la Biblio mem. En la t. monoteisman kulton ligitan al ideoj de sociala just- n. Dua Libro de la Reĝoj, priskribante la reĝadon de eco. Oni detruis ĉiujn altarojn de la politeisma idola- la menciita Joŝijo de Judujo, aperas jena teksto: trio kaj promociis la kulton al la Unusola Dio de la templo de Jerusalemo. Rimarkindas ke tiam la ideo Kaj la ĉefpastro Ĥilkijo diris al la skribisto Ŝafano: pri Dio jam ne plu estis ligita al iu ajn materia aĵo, Libron de la instruo mi trovis en la domo de la kiel la suno de Aton’, sed oni konceptis ĝin kiel abs- Eternulo. Kaj Ĥilkijo donis la libron al Ŝafano, kaj trakta, spirita, eterna, ĉiopova… forto. Sed krom la li ĝin legis. Kaj la skribisto Ŝafano venis al la reĝo kulto al tiutipa dieco, oni entreprenis ankaŭ politikon kaj alportis al la reĝo respondon... …Kaj la skrib- celantan la malaperon de la sklaveco kaj egalecan isto Ŝafano raportis al la reĝo, dirante: Libron do- distribuadon de la propraĵoj. nis al mi la pastro Ĥilkijo. Kaj Ŝafano legis ĝin La teniĝo de la monarĥo ne estis izolita kaj spontana antaŭ la reĝo. fenomeno subite aperinta. Ĝi okazis ene de kultura Nu, per tiuj malmultaj kaj modestaj versikloj, kiuj medio en kiu estis maturintaj la kondiĉoj por ĝia tre facile povus resti ne-avertitaj de la ne-atentigitaj konkretiĝo. Samtempanoj de la reĝo Joŝijo estis la profetoj Jeremio, Naĥum, Ĥabakuk, Cefanja kaj Jo- legantoj, oni priskribas unu el la plej transcendaj okazintaĵoj el la homa historio. Tion oni devas klar- na. Estas en la Biblio libroj kiuj portas la nomon de igi. Per la transdono, far la pastroj, de la Sankta tiuj profetoj. Sed estis en tiuj jarcentoj multaj profe- Skribo de la templo al la manoj de popolanoj, laikoj, toj (kaj eĉ profetinoj) pri kiuj oni ne konservas ian oni metis finon al la pastrara monopolo de la religia ajn skribaĵojn. Por la ideo kiun oni intencas reliefigi pri tiu epoko interesas scii ke la profetismo konsti- scio, oni ruinigis la bazon de la kast-socio. En la so- cioj de kastoj, kia la antikva Hindio, la pastra, bra- tuis veran partion laŭsence ke tiuj homoj estis asocie mana kasto, kontrolis kaj monopoligis la sanktajn organizitaj kaj agadis laŭplane. Pli ol unu jarcento skribojn kaj estis malpermesate diskonigi ties enha- antaŭ la epoko de Joŝijo jam ekzistis tiu profeta par- von inter la popolaj kastoj aŭ klasoj. Tiu skemo, tio kun figuroj tiel gravaj kiel Jesajo, Hoŝeo, Miĥa tiam ĝenerala kaj universala, estis rompita en la Jud- kaj Amos. En la libro de Jesajo, ni trovas jenajn ujo de Joŝijo. Sen tiu elpaŝo ne estus poste ekzistinta vortojn, kiujn li metas sur la buŝo de Dio: la judismo, ankaŭ ne la kristanismo, la liberalismo, Ve al la leĝdonantoj, kiuj starigas maljustajn le- la marksismo… Ĉio komenciĝis tiam. La religia ĝojn, kaj al tiuj, kiuj skribas maljustajn verdiktojn, teksto transdonita de la pastraro eble estis nur la t. n. por forpuŝi malriĉulojn de la leĝo kaj forrabi la Libro de la Levidoj kaj iomete pli. Sed de tiam, la 12