Page 50 - heleco-93_Neat

ante severajn kondiĉojn de subpremado kaj malriĉeco Ĉi tio komencis ŝanĝiĝi iompostiom. La disvolviĝo de estis generante fortan klaskonscion. Tamen la mobili- la industrio koncentrigis kreskantan nombron da la- zoj de la dua kaj tria jardekoj de tiu 19-a jarcento ne boristoj en la grandaj urboj kaj ili komencis organiziĝi tiel estis adresitaj al la plibonigo de la vivkondiĉoj de en sindikatoj por batali favore al siaj sociaj rajtoj. Ekde la proletaro kiel al la reakiro de la politika libereco por 1845 la situacio malboniĝis rezulte de iu profunda eko- ĉiuj popolaj klasoj: burĝaro, laboristaro, kamparan- nomia krizo kiu efikis sur tuta Eŭropo. Estis fermo de aro… Inter 1814 kaj 1830 la liberalismo konstituis fabrikoj kaj estiĝis granda malsato. La 21-an de februa- unusolan movadon kiu havis kiel celon kaj flagon la ro de 1848 okazis en Parizo granda manifestacio de la- ideo de la Konstitucio, t. e. leĝo protektanta la rajtojn boristoj, studentoj kaj mez-klasanoj. La polico rifuzis de la persono kaj limiganta la povon de la reĝoj. La ab- pafi kontraŭ la manifestaciantoj. Du tagojn poste estis solutismaj reĝoj persekutadis la liberalistojn: multaj proklamita la Respubliko kaj oni konstituis iun provi- homoj estis paf-mortigitaj, pendumitaj… Okazis ribe- zoran registaron en kiu, unuafoje en la historio, estis du loj kaj revolucioj en kelkaj eŭropaj landoj: Hispanio, laboristoj. Tiu revolucio de 1848 estis alianco de la Italio, Germanio, Aŭstrio… Sendube temis pri klas- proletaro kaj la mezklaso kontraŭ la burĝaro, kaj sekve batalo sed ĝia karaktero estis sufiĉe ambigua ĉar la de ĝi oni establis la universalan voĉdon-rajton. Sed la neceso kontraŭbatali la feŭdecan povon kunigis klasojn alianco de la laboristaro kaj la mez-klaso daŭris mal- kiuj havis siajn proprajn kontraŭdirojn inter ili. Ne multe. La franca proletaro estis batalante ne nur por la unuafoje, nek lastfoje, la malaltaj klasoj de la socio de- Respubliko kaj por ĉies voĉdon-rajto sed ankaŭ por vis unuiĝi al la burĝaro por kontraŭfronti la povon de profundaj sociaj reformoj cele plibonigi sian situacion. la komuna malamiko. En tiu epoko la absolutismaj re- La mezklasanoj, antaŭ la laboristaj postuloj, timis ke la ĝoj de Eǔropo estis unuiĝintaj per iu interakordo kiu privata propraĵo estis subdanĝere kaj denove alianciĝis estis nomata “Sankta Alianco”. La kristanaj eklezioj al la alta burĝaro. Ĉesis esti laboristaj ministroj en la kondamnis la liberalismon kaj decide apogis la abso- registaro kvankam konserviĝis la faritaj politikaj ŝan- lutismajn monarkiojn. La universitatoj estis metitaj sub ĝoj, en la socia tereno oni regadis pli konserveme. An- la kontrolo de la klerikaro. Sed la situacio en Francio kaŭ ĉi-foje Francio estis la fokuso de revolucia procezo estis ne-inversigebla. La monarkio celis reveni al la kiu sekve etendiĝis al tuta Eŭropo. Tiurilate oni diradis kondiĉoj de la Malnova Reĝimo, ĉar la burĝaro sen- ke kiam Francio tusas, tuta Eŭropo kataras. En multaj ĉese pliriĉiĝanta pro la disvolviĝo de la industrio tute lokoj okazis revolucioj de laboristoj kaj aliaj malalt- ne estis preta konsenti la dominadon de la feŭdeca aris- klasanoj kune kun la etburĝaro aŭ mez-klaso kontraŭ la tokrataro. La bankieroj, la grandaj komercistoj, la in- alta burĝaro kaj en ĉiu tiuj lokoj oni konkeris politi- dustriaj kapitalistoj, kune kun la intelektuloj kaj la so- kajn, demokratiajn, rajtojn, sed ankaŭ ĉie estis marĝen- ciaj tavoloj de la mezklaso kaj de la plebo pretiĝis ba- itaj la laboristoj kiam oni intencis pasi al la postulado tali por forpuŝi la absolutismon kaj aprobi Konstitucion de sociaj rajtoj. Rezulte de tiu sperto, de tiam la labor- en kiu la povo de la reĝo estus tre limigita. istoj lernis malkonfidi je tiel necertaj aliancanoj kaj ĉe- En monato julio de 1830 la indigniĝo kontraŭ la des- sis partopreni en burĝaj revolucioj; de tiam oni devos potismo de la reĝo Karolo la 10-a okazigis revolucian temi pri laboristaj revolucioj. eksplodon. La armeo ne sukcesis sufoki la ribelon; fak- La laboristaro kaj la intelektuloj kiuj identiĝis kun ties te, grandparto el la oficiraro simpatiis al la liberalistaj kaŭzo devis eklerni ke la industria revolucio signifis la pozicioj, kaj la soldatoj rifuzis pafi kontraŭ la popolo. plikreskiĝon de la povo de la burĝklaso kaj la firmiĝon Estis elektita alia monarko pli respektema pri la demo- de tiu kapitalismo kiu baziĝas sur la privata proprieteco kratiaj liberecoj. Tiu revolucio de 1830 signis la ven- de la produktad-rimedoj kaj la ekspluatado de la prolet- kon de la liberalismo laŭ la kriterio de la grandaj burĝ- aro. La doktrino per kiu oni intencis/as pravigi tiun sis- uloj: politika libero, pres-libero sed laŭ la aprobita temon estis/as la liberalismo, laŭ kiu la ŝtato devas ne konstitucio la voĉdon-rajto ne estis por ĉiuj civitanoj, interveni en la ekonomiaj kaj sociaj aferoj sed, male, estis laŭ-censa voĉdon-sistemo, t. e. nur la proprietuloj devus permesi la liberan organizadon de la entreprenoj rajtis voĉdonadi. Same kiel la revolucio de 1789, tiu de kaj negocoj. Kompreneble, la nepra rezulto de tia sis- 1830 havis grandan influon sur la internacia situacio. temo estas la subpremado de la malriĉuloj far la riĉ- En diversaj lokoj la popolaj klasoj ribelis kontraŭ la uloj, la absoluta superregado de la kapitalistoj sur la absolutismo kaj en iuj el ili sukcesis. Oni devas ne for- sendefendaj laboristoj. Nuntempe oni klare vidas tiun gesi ke ĉi tiu tuta politika kaj socia mobiliziĝo estis ini- aferon, sed ĝis la mezo de la 19-a jarcento la laboristoj ciato de la burĝklaso. La rolo de la laboristoj kaj aliaj de Eŭropo ne sciis reagi. La vekiĝo de la proletaro estis malaltaj klasoj de la socio estis tiu de akompanantaro; longa kaj malfacila procezo kiu eblis nur dank’ al tio ilia klaskonscio limiĝis al la reago pro la malfeliĉa si- ke iuj intelektuloj alprenis la taskon studi kaj diskonigi tuacio en kiu ili dronis, sed sen klara ideo pri la am- la instruon. Temas pri la unuaj socialistoj. plekso de la kaj povo de la klasoj kiuj ekspluatadis ilin, La socialista ideologio aperis kiel kontraŭstaro de la ka- ili ankaŭ ne havis difinitan ideon pri la maniero realigi pitalismo, kaj ĉar la kapitalismo baziĝis sur la privata la efektivigadon kaj demarŝadon de siaj interesoj. La proprieto de malmultaj uloj kaj la neinterveno de la ŝta- ellaboritaj ideoj kaj planoj de la movado de Gracchus to, la socialismo celas la publikan kontrolon de la pro- Babeuf en 1796 ne estis konataj de la laboristaj amasoj duktad-rimedoj kun la ŝtata interveno favore al la la- inter kiuj, cetere, ne abundis la kleraj homoj. boristoj. De tiam ŝanĝiĝis la protagonisto de la revolu- 50