Page 31 - heleco-96

Sankta Savao. La serba poeto Jovan Jovanović Zmaj komponis poemon, «Poz-

drav Nikoli Tesli», kiun li legis en la ceremonio honore al Teslo. Antaŭ sia
reveno al Ameriko, Nikolao haltis en Berlino por renkontiĝi kun la fizikisto
Hermann von Helmholtz, kaj poste en Bonno por interparoli kun Heinrich
Rudolf Hertz. Kun ĉi tiu, Teslo havis ian malakordon pri la maniero kiel sin

propagas la elektro-magnetaj ondoj, surbaze de la eksperimentoj kiujn li estis
farinte. Ŝajnas ke rezulte de tiu malakordo la rilatoj de Teslo kun Hertz ne
restis afablaj.

Reveninte en Usonon, la 27-an de aŭgusto de 1892, Teslo reigis sian penan es-
ploradon por la atingo de sendrata, grandskala kaj senlima transmisio de la elek-
tro. Li translokigis sian laboratorion al pli ampleksa ejo en la Kvina Avenuo de

Nov-jorko, kaj ŝanĝis ankaŭ sian loĝejon, al pli luksa hotelo, la Gerlach Hotel.
Tiam li povis permesi al si tiajn luksaĵojn; kutime li manĝadis en famaj restora-
cioj kaj foje la ĵurnaloj de Novjorko publikigis intervuojn al li faritajn en tiuj laŭ-

modaj lokoj. Teslo, eĉ ne forgesante siajn inventojn pri la alta frekvenco, sentis
ankaŭ la neceson plibonigi siajn plurfazajn motorojn kaj kiel eble plej klopodi ke
Westinghouse promociu ilin. Post la rompo de la kontrakto kun tiu firmao, West-
inghouse ne estis devigita labori kun li, sed Teslo emis certigi al si ke en Usono

oni ne ignoru la plur-fazajn sistemojn kies uzado, laŭ li povis konstati en Ganz
and Company, estis rapide progresanta en Eŭropo. Tiam Westinghouse, klopod-
ante plenrestariĝi el la ĵuspasinta bankrot-danĝero, celis atingi la kontrakton por

la provizado de lumo por la Universala Ekspozicio de Ĉikago de 1893. Sed por
atingi tiun kontrakton George Westinghouse devis konkuri kontraŭ Edisono, kies
kompanio Edison General Electric estis kununuiĝinte kun Thomson-House
Electric Company. Westinghouse atingis la kontrakton ofertinte konsiderinde pli

malaltan prezon por la iluminado de la Foiro. La konstruaĵoj de la Ekspozicio
devis esti dekoraciitaj per ducent-mil inkandeskaj lampoj, do estis tre oportuna
ŝanco por ke Westinghouse demonstru ke pere de la alterna kurento oni povas

provizi lumon por tuta urbo. Sed la farita oferto estis tiom malalta ke la kosto
de la instalaĵo tre pretersuperus ĝin, do la inĝenieroj de Westinghouse devis al-
fronti la defion solvi kelkajn teknikajn problemojn por malaltigi ĝin: dezajnado

de pli potencajn generatorojn por ŝpari malaltigante la kvanton da kupro por la
dratoj de transmisio. Estis ankaŭ la problemo de la lampoj; la patento de la ek-
zistantaj inkandeskaj lampoj apartenis al Edisono kaj ĉi tiu ne volis cedi al sia

konkuranto la rajton uzi ĝin sen alta pago kiu igus pli ruiniga por Westinghou-
se la aferon de la Ekspozicio. Cele alfronti tiujn teknikajn problemojn, Henry
Villard, iu el la financistoj de Westinghouse, kontaktis kun Teslo, sed tiumo-
mente ŝajnis ke nek Teslo nek Westinghouse kontemplis la eblecon kunlabori

pri tiu afero de la Ekspozicio de Ĉikago. Reale, la klopodoj de George West-
inghouse adresiĝis tiam al iu multe pli ambicia celo: la atingo de la kontrato por
la provizado de energia ekipaĵo por elektra centralo en Niagara Akvofalaro. Tiu

31