Page 81 - heleco-97

majo. Entute, la kampanjo daŭris sep monatojn, ĝis ma-
jo de 1936. En 1937, post kelkjara enprizoniĝo, mor-
tis la komunista lidero Antonio Gramsci. Aliaj lideroj

de Maldekstraro, kiel Sturzo, Turati kaj Palmiro Togli-
atti, estis en ekzilo. Estis ankaŭ ioma opozicio al re-
ĝimo de Mussolino far katolikaj organizaĵoj, sed plej-

parte el la itala katolikismo komforte instaliĝis en la
faŝista reĝimo, ĉefe post kiam, en la jaro 1929, la Va-
tikano kaj Mussolino interakordis la t. n. Pakto de
Laterano per kiu normaliĝis la rilatoj inter la papa sid-
ejo kaj la itala ŝtato, rilato kiu tute ne ekzistis ekde la

kreado de la itala ŝtato en 1870. Per tiu Laterana Trak-
tato, la Vatikano iĝis sendependa ŝtato ene de Romo.
Esence la papo, laŭ tiu traktato, agnoskas, ke la urbo Ro-

mo estas la ĉefurbo de la ŝtato Italio, ne papa teritorio,
dum la itala ŝtato agnoskas la politikan kaj teritorian su-
verenecon de la Vatikan-urbo, kiu do estas agnoskata
kiel urboŝtato. Oni devas agnoski ke ne mankis al Mus-
solino saĝeco por alfronti tiun aferon kun la Eklezio, kiu

havis malfacilan solvon ĉar la Papoj estis kontrolinte
egan parton el Italio dum multaj jarcentoj. Hodiaŭ, kiam
jam ne plu ekzistas la faŝista reĝimo, daŭre validas tiu

interakordo inter Italio kaj la Vatikano.
Pli malfeliĉa estis la akordo kiun Mussolino entre-
prenis poste kun la nazia Germanio, tiu alianco konata
kiel «Akso Berlino-Romo». La unua persona renkont-
iĝo inter ambaŭ faŝistaj lideroj okazis en Venecio la

14-an de junio de 1934. Tiu vizito de Hitlero al Italio
daŭris du tagojn. En ĝi oni alvenis al neniu konkreta
interakordo. Pli fruktodona estis la vizito kiun Hitlero

faris la 3-an de majo de 1938 kaj kiu daŭris sep ta-
gojn; tiam, krom Romon, Hitlero vizitis ankaŭ Floren-
con kaj Napolon. Tiam jam ekzistis la pakto nomita
«Akso Romo-Berlino», ĝi estis subskribita en oktobro de
1936, plurajn monatojn post la Olimpiaj Ludoj en Ber-

lino. Ŝajnas ke Hitlero ĉiam malaprezis la aliancon kun
Italio; iam li deklaris: «Eble Mussolino estus unu romi-
ano, sed tamen lia popolo estas konstituita de italoj».

Fine de 1936 Hitlero sin sentis pli forta kaj kuraĝis
entrepreni aŭdacajn diplomatiajn kaj politikajn inicia-
tojn kiel la subskribon de iu pakto kontraŭ-Komintern
kun Japanio. Francio kaj Britio kondamnis la rompon

81