Page 43 - heleco-93_Neat

sistema organizaĵo kiel tiu de la albigensoj k. a. kiuj reĝinoj de Francio kies posteularo edziĝ(in)ĝis kun estis florantaj en tiu epoko kaj kiuj sekvis similajn anoj de aliaj reĝaj familioj de Eŭropo. Tiu familio Me- idealojn. Post la morto de Francisko, liaj sekvantoj, la dicis kaj aliaj similaj kiel la Strozzi, la Visconti, la franciskanoj, travivis intensan periodon de polemika Fugger… estis la modeloj kiu inspiradis la ambicion disputado, disiĝo kaj fondado de diversaj sektoj pre- de ĉiuj burĝaj bankieroj kaj komercistoj. Sed klopod- tendantaj enkarnigi la franciskanan idealon. La esenco ante la atingon de tia “nobla” celo, la burĝklaso estigis de tiu problemo estis ke la franciskana ordeno portis la kondiĉojn por la ruino de la feŭdisma sistemo kaj dekomence tiun internan kontraŭdiron: ĝi pretendis eble, estontece, de la burĝa kapitalismo mem. Fine de vivadi la evangelian idealon ene de Eklezio kiu senĉese Mezepoko, la ĉefaj faktoroj de la deklivo de la aristo- perfidadis la Evangelion. Iuj franciskanaj grupoj evo- kratara povo estis la pres-arto kaj la artilerio. Pri ili ni luis al pozicioj pli malpli rompemaj kun la Eklezio. devas atenti nun. Intervenis la Inkvizicio, estis kondamnoj, ekskomuni- La presejo estis inventita en Germanio en la jaro en igoj, punoj… kaj la polemiko saltis al la popolo, ĉefe al 1450 (En Ĉinio estis inventita jam en 1041), kaj la ar- la kamparanoj, la plej damaĝita homa kolektivo de la tilerio komencis esti uzata en Eŭropo en la 13-a jar- sistemo. Eksplodis perfortaj kamparanaj ribeloj similaj cento (la ĉinoj konis la pulvon jam en la unua jarcento al tiuj de aliaj lokoj. Diversaj grupoj ariĝis sub la fran- antaŭ nia erao). Ambaŭ inventoj havis nenian ŝanĝo- ciskana programo kontraŭ la sistemo. La komuna no- efikon en la ĉina socio. Male en Eŭropo ili estis decidaj mo de ĉiuj ili estis fraticelli (fratetoj) sed estis diversaj faktoroj por la ŝango de la klasa strukturo de la socio. kaj malsimilaj: spiritualaj franciskanoj, apostoloj, mi- Tamen, la efiko kiun ni atribuas al tiuj inventoj en la kaelistoj, begardoj, dolĉistoj, joakinistoj… Komuna ruinigo de la feŭdismo ne konkretiĝis tuj post ilia eco al ĉiuj ili estis la perforto de ilia ribelo, kvankam ili aplikado. Temis pri procezo kiu daŭris kelkajn jarcen- pretendis sin sekvantoj de la Evangelio. Tiu estas alia, tojn. Tiu estis la kaŭzo ke la homoj de la epoko ne tre ofta, homa kontraŭdiro: oni reagas kontraŭ la mal- havis klaran ideon pri tio kio estis okazante. Antaŭ la justecon sed fine, neeviteble, oni falas en perforton apero de la presiloj la analfabeteco en la socio estis kontraŭ la personoj kiuj praktikadas la maljustaĵon. Ni enorma. Nur la klerikaro kapablis legi kaj skribi. En la vidos tiun fenomenon en ĉiuj revoluciaj movadoj okaz- esperanta lingvo estas evidenta la parenceco de la vor- intaj ĝis nun. Ne estas facile kombini la evangelian toj “klera” kaj “kleriko”. En la sojlo de la Moderna idealon de la konstruado de justa socio kun la –ankaŭ Erao, la manuskriptoj ellaboritaj en la monaĥejoj ne ĝi evangelia idealo– de amo al la maljustaj homoj. sufiĉis por provizi lerno-materialon por la kelkdeko da Utopieca aŭ ne, la movado de la fraticelli estis perforte universitatoj tiam ekzistantaj en Eŭropo. La apero de la sufokita de la fortoj de la sistemo: la feŭd-nobelaro kaj presitaj libroj radikale ŝanĝis tian situacion. Malrapide la Eklezio. Kromanfoje fiaskis la eterna revo de la komence, iompostiom kreskadis la nombro da nekleri- homaro, kaj kromanfoje renaskiĝis la emo realigi ĝin. kaj homoj kapablaj legi. Krome la tiama disvolviĝo de Sekva revulo estis la ĉeĥo Jan Hus (1370-1415). la komercado postulis kaj profitis tiun evoluon. Se Lu- Ankaŭ li postulis, en Bohemio, socialajn kaj ekleziajn tero, en la jaro 1517, najlis sur la pordon de la katedra- reformojn. La husita movado de liaj sekvantoj furoris lo de Wittenberg sian dokumenton kun la famaj 95 te- ekde la jaro 1408 kaj iĝis perforta movado post la zoj estis pro tio ke tiam jam ekzistis multaj personoj kondamno kaj brul-mortigo de Hus en 1415. Ankaŭ ĉi kapablaj legi ĝin. Post pluraj semajnoj tiu dokumento tiu movado rezistis perforte kontraŭ la feŭdismo kaj ĉi estis diskonigita en tuta Germanio kaj post kelkaj mo- ties eklezia apogo, kaj ankaŭ ĝi estis sufokita de la natoj ĝi estis konata en tuta Eŭropo kaj ne nur de tiuj armitaj fortoj de la sistemo. La feŭdismo evidentiĝis kiuj scipovis legi. Tial, la popola movado inspirita de sufiĉe kapabla alfronti tiaspecajn defiojn kaj oni povas Lutero havis plian sukceson ol tiuj de Francisko el Asi- diri ke ĉiuj kamparanaj kaj popolanaj movadoj de tiu zo kaj Jan Hus. La protestantismo eltiris profiton el la epoko neniel kontribuis ŝanĝi la esencon de la socio ekzistado de la presarto kaj la kreskanta popola kler- kaj ties klasa strukturo. iĝado, kaj samtempe apogis la klerigad-procezon. Lu- Pli sukcesa tiurilate estis la lanta sed efektiva progreso tero tradukis la Biblion –ĝis tiam sekvestrita de la de la burĝklaso. Ĝenerale okazas ke la plej efektivaj Eklezio– al lingvo popole parolata, liakaze la germana. procezoj de socia ŝanĝo okazas silente, ne-perceptite. Laŭ lia idearo, la kristanoj devas kaj rajtas legi la Bi- La samtempanoj kaj eĉ la protagonistoj de la procezo blion, kaj por ke tio povu okazi, la popolo devas esti mem ne konscias pri la ŝanĝo kiun ili estas ĉeestante instruita pri legado. Tio eksplikas ke la batalo kontraŭ la kaj okazigante. La ĉefaj faktoroj kiuj, fine, ruinigis la analfabeteco estis pli rapida kaj ampleksa en la centr- feŭdismon estis kreitaj de la burĝklaso de la 13-a al la eŭropaj landoj kie prosperis tiu religio. Dume en Italio, 15-a jarcentoj. Malrapide, sed efektive. Kiel dirite, la Hispanio, Portugalio kaj aliaj katolikaj landoj la analfa- homoj de tiu klaso ne havis, en tiu epoko, konscian beteco daŭre estis granda dum la sekvintaj jarcentoj. planon por alitipa socio ol la feŭdeca; ili celis nur gaj- Ne estas strange ke la industria revolucio, kiu tiom ak- non, riĉaĵon, lukson… La plej riĉaj kaj sukcesaj inter celis la finon de la feŭdismo, naskiĝus kaj disvolviĝus ili, kiel la familio de la Medicis de Florencio, estis fas- en tiuj landoj kie oni vartis la popolan instruiĝon. cinitaj de la povo de la feŭdeca aristokrataro kaj celis La alia decida faktoro por la ruinigo de la povo de la nur atingi tian rangon. Ja, iuj Medicis iĝis princoj en nobelaro estis, kiel dirite, la artilerio. Kiel sciate, la ba- Florencio, kaj el tiu familio eliris ankaŭ tri papoj kaj du zo de la povo, kaj politika kaj ekonomia, de la feŭdsin- 43