Page 44 - heleco-93_Neat

joroj dum la Malalta Mezepoko estis la kontrolo aŭ preparis la terenon por la Granda Franca Revolucio. monopolo, far tiu socia klaso, de la plej efika batalforto Sed la tujaj profitantoj de la defalo de la povo de la de tiu tempo: la peza kavalerio. Tiu favora cirkonstan- feŭdsinjoroj estis ne la popoloj, eĉ ne la burĝaro, sed la co por la feŭdecaj kavaliroj ĉesis pro la apero de la pul- reĝoj. Ekde la lastaj jardekoj de la 15-a jarcento la vo kaj la kanonoj. La nova armilo estis tre multekosta aristokratoj konservis sian privilegian rangon, ne per kaj neniu feŭdsinjoro povis subteni forton kun kanonoj. marĉandado kun- kaj ĉantaĝado al- la reĝoj, sed kiel ĉi Nur la reĝoj disponis je sufiĉe da monrimedoj por for- ties korteganoj. La monarĥoj de la Moderna Erao povis mi armeojn da dung-soldatoj kaj spertaj artilerianoj. prave diri: «La ŝtato estas mi». La ministroj kiel la du- Tial, kvankam daŭre estis en la armeoj kavaleriaj eska- ko de Lerma, la grafo-duko Olivares, la kardinaloj Ri- dronoj, la reĝoj ne plu dependis de la interesita apogo ĉelieŭ, Mazarino… regadis nur dank’ al la konsento de de la aristokratoj: komenciĝis la plifortiĝo de la povo la suverenoj kaj dum ilia servo estis utila al ĉi tiuj; iuj, de la absolutismaj monarkioj. La ŝanĝo en la maniero kiel la kardinalo Cisneros eĉ ne estis aristokratoj sed batali estas bone priskribita en la sekva paragrafo el- popoldevenaj. Tiuj, kiuj malprudente preterpasis siajn prenita el la 38-a ĉapitro de la verko Don Kiĥoto: funkciojn, estis abrupte apartigitaj kaj iukaze ekzekut- itaj: Alvaro de Luno en Kastilio en 1453, la kardinalo Benatu la tempo, kiam mankis la terura furio de ĉi Thomas Wolsey mortinta en prizono en 1530, en la demonaj maŝinoj, la artilerio, kies inventisto, mi fir- sama lando Thomas Moro senkapigita en 1535 kaj me kredas, nun ricevas en la infero la rekompencon Thomas Cromwel en 1540, Nikolao Fuketo (Fouquet) pro tiel monstra elpensaĵo, kiu permesas al brako ka- mortinta en prizono en la jaro 1680 en Francio… La najla kaj poltrona preni la vivon de brava kavaliro, reĝoj elektadis kaj nomumadis ankaŭ la estrojn de la ĉar li ne konscias kiel aŭ de kie, kiam lia koro plenas armeoj kaj intervenis en la nomumado de la episkopoj de impeto kaj aŭdaco, trafas lin hazarda kuglo (pafita de siaj regnoj. Tiu kvalita politika ŝanĝo estas bone eble de viro ekfuĝinta en teruro pro la flamo kaŭzita respegulita en la malsama tipo je armeoj, armeanoj, de la malŝargo de lia infera maŝino) kaj en unu mo- mento metas finon al la pensoj kaj la ekzisto de per- armeestroj kaj armiloj inter la Centjara Milito kaj la Tridekjara Milito. Sed, kiel dirite, la tujaj kaj fakte so- sono, kiu meritis jarcentojn da vivo. Kiam mi meditas pri tio, mi inklinas konfesi, ke doloras al mi en la ko- laj profitantoj de tiu ŝanĝo estis la monarkoj kaj la institucio kiun ili enkarnigis. La popoloj same tra- ro, ke mi alprenis la profesion de vaganta kavaliro en ĉi abomeninda epoko nia; ĉar, kvankam nenio min ti- suferis ambaŭ militojn… kaj ĉiujn sekvintajn ĝis nun. migas, tamen donas al mi kelkan zorgon la penso, ke Alia signo de la ŝanĝo de la politika povo de la socio pulvo kaj plumbo povas preni de mi la ŝancon gajni estis ke, ekzemple, en la Religia Milito de Francio sur la tuta konata tero famon kaj renomon per la ku- (1562-1567), ankaŭ nomata Milito de la tri Henrikoj, la raĝo de mia brako kaj la eĝo de mia glavo. Sed la ĉie- aristokratoj tute ne povis ludi tiel gravan rolon kiel tiu lo faru laŭvole: se mi atingos la celon, oni min pli al- kiun siaj samklasanoj estis ludantaj en la civilaj militoj te taksos, ĉar mi alfrontis pli da danĝeroj ol la vag- de Mezepoko. La apogo kiun ĝuis la reĝaj pretendantoj antaj kavaliroj de la pasintaj tempoj. jam oni ne kalkuladis laŭ la nombro kaj forto de la feŭd-sinjoroj de iliaj partioj. Gravis aliaj faktoroj kiel La kunteksto kaj la temo de tiu verko de Cervanto estas la helpo de la reĝoj de aliaj landoj, kaj ĉefe, la apogo bone konata: la aŭtoro metas tiun supre transkribitan de la popolanoj, kiu konkretiĝis surbaze de la religiaj tekston surbuŝe de frenezulo kiu sin konsideras kavali- preferoj de la loĝantaro inter la katolikismo kaj la hu- ro en epoko kiam la kavalireca batalmaniero ne plu es- genotismo. tis efika. Sub tiu literatura preteksto Cervanto estis ko- En la formoj de la klasbatalo en tiu Moderna Erao, oni munikante al la legantoj de sia verko, kiuj kapablus perceptas, por bono kaj por malbono, la gravecon de la legi interlinie, ke la fakta bazo de la supereco de la nova povo, tiu de la absolutismaj monarkioj. Kvankam nobelaro ne plu ekzistis, ke estas afero de frenezuloj de ekonomia vidpunkto persistis, grandmezure, la su- kiaj Don Kiĥoto alte taksi la gravecon de socia klaso perecon de la feŭdeca klaso, la politika povo jam ne kun tiel febla bazo, kaj ke la maniero forbalai tiujn san- plu apertenis al tiuj feŭdsinjoroj sed al la monarkoj. gosuĉantojn de la popoloj estas promocii la disvolv- Tio generis strangajn formojn de klasbatalaj konfliktoj igon de teknikaj iloj kiaj la artilerio. Tio montras al ni ĉar foje la reĝoj estis konjunkturaj aliancanoj de la kelkajn faktojn: unue, ke la aŭtoro de Don Kiĥoto ka- malsuperaj klasoj de la socio por limigi kaj nuligi la pablis percepti tiun socian evoluon; due, ke multaj povon de la aristokrataro, foje la nobelaro apogis la re- samtempanoj liaj ne estis komprenintaj la gravecon de ĝojn kontraŭ la socialaj depostuloj de la popolanoj, kaj tiu eltrovo, pro tio estis necese atentigi ilin pri ĝi; kaj plej strange, foje ĉiuj klasoj, plebanoj, burĝuloj kaj aris- trie, ke Cervanto alte taksis la gravecon de la alia fak- tokratoj kune, bataladis kontraŭ la potenco de la mo- toro, la teknika kapablo presi grandkvanton da libroj, narĥoj. Al ĉi lasta modelo apartenas tiu kiu, eble, estis ĉar li uzis la literaturon por disvastigi sian penson. La la unua socia konflikto de la Moderna Erao, tiu de la Ko- libro-cenzuristoj de la epoko ne kaptis la esencon de la munumoj de Kastilio. De 1520 al 1522 estis en tiu reg- danĝero, por la superreganta klaso, kiu enestis en tiu no ribelo kontraŭ la reĝo Karolo tuj kronota kiel ger- verko ŝajne komika kaj groteska. Io simile okazis 140 mana imperiestro. Ĝuste por atingi tiun titolon li tro- jarojn poste, kiam oni publikigis la Enciklopedion, kiu ŝarĝis per impostoj siajn hispanajn regatojn. La ribelo tiom multe kontribuis elradikigi la obskurantismon kaj estis ĝenerala, t. e. ĉiuklasa. Ankaŭ la feŭdecaj aristo- 44