Page 16 - heleco-95_Neat

estas klara: la ŝanĝoj generitaj de la fenomeno “Alek- e. iu ĝenerala tendenco al sinkretismo, la emo kunfand- sandro la Granda”, sed fiksi ĝian finiĝon en la 30-jaroj igi malsamajn religiojn cele konstrui universalan reli- a. K., okaze de la morto de Kleopatro la 7-a kaj ko- gion. La rezulto de tiu ─cetere lanta─ procezo de re- menciĝo de la imperiestreco de Aŭgusto, estas konven- ligia evoluo estis la apero de la misterecaj religioj kaj cia decido. Oni povas proponi aliajn finojn: la epoko la multenombraj variantoj de gnostikismo. Falas for de de la imperiestro Konstanteno, aŭ tiu de Teodozio, aŭ la celo de ĉi tiu eseo priskribi kaj eĉ mencii la diver- la finiĝo de la Romia Imperio… sajn kombinojn de sinkretismaj gnostikismoj aperintaj Ĉiukaze, estas nedudeble ke la helenistika epoko vidis dum la lastaj jarcentoj antaŭ nia erao. Kiel resumo de gravajn ŝanĝojn kaj ne nur en kio rilatas al la situacio la fenomeno ni diru ke la ĝeneralaj trajtoj de tiuj novaj de la virinoj. En ĝi estis gravaj reĝinoj ─io tute ne religioj estis ia tendenco, pli malpli klara, al la monote- imageble en la antaŭa greka kulturo─ kiaj Fila kaj ismo kontraste al la politeismo ĝis tiam reginta, kaj la Olimpia, regentinoj de Makedonio, Laodica de Sirio, elŝpruco de ritaroj kiujn ni povus nomi “sakramentaj”, Aleksandra en la helenistika Judujo, Arsinoa kaj Bere- tio estas, ceremonioj kies celo estis sign(if)i homan al- nica en la helenistika Egiptujo kaj Kleopatro, aŭ pli proksimiĝon al la dieco surbaze de alpreno de respond- ĝuste la Kleopatroj ĉar estis kelkaj reĝinoj kun tiu eco pri moralaj devoj. Ĉi tio havas intereson por nia nomo en Egiptujo. Krome estis multaj reĝinoj kiuj, eĉ afero de la virina emancipiĝ-batalo tial ke rezulte de la se ne regantaj nek regentinoj sed nur edzinoj de reĝoj, religia fermentado naskiĝis nova religio kiu fine iĝis tamen estis influo-povaj, partoprenis en la politikaj in- universala, kaj tio markis la karakteron de la sekvintaj trigoj kaj ludis gravan rolon. Kial okazis tiu ŝanĝo aŭ 17 jarcentoj ĝis nia epoko kaj influis sur la disvolviĝo mutacio en la helena kulturo? La starto, kiel dirite, es- de la ina kaj de multaj aliaj aferoj. Siamomente ni tis la militistaj konkeroj de Aleksandro de Makedonio, okupiĝos pri tiu nova religio kaj ties sociaj kaj kulturaj kiuj konkretiĝis, post la frua morto de la konkerinto, en sekvoj, sed antaŭe ni vidu la kazon de la romia socio, kelkaj helenistaj regnoj, kies kulturo estis miksaĵo aŭ kiu fine enkondukiĝis, ankaŭ ĝi, en la ensemblon de la hibrido de la greka kulturo kun tiuj de la konkerintaj helenistika universo. terzonoj en kiuj estis okazinte pli antikve la kazoj de la En la socio kies centro kaj origino estis Romo-urbo, es- faraonino Hatŝepsut en Egiptujo, la reĝino Semiramiso tis multaj komunaj trajtoj kun la jam priskribita greka en Babilonio, Atalia en Judujo, Artemiso de Hali- kulkuro, sed estis ankaŭ notindaj diferencoj, ĉefe en karnaso… kio rilatas al la situacio de la virinoj. Same kiel en Tiuj kazoj de reĝinoj, antaŭ kaj dum la helenisma epo- Grekujo, en la religio de la romia socio kunekzistis ina ko, iome gravas, sed de vidpunkto de la ina liberiĝo kaj kulto al diinoj kun vira sacerdoteco honore al masklaj la batalo por la egalrajteco inter ambaŭ seksoj ili ne dioj. Estas konate kiom multe gravis en Romo, de reli- multe signifis. Dum la reĝado de Kleopatro kaj la cete- gia kaj politika vidpuntoj, la templo de la vestaloj, kaj raj menciitaj reĝinoj, la virina situacio en la regnoj de same oni povas diri pri la templo de la diino Jano. Kaj tiuj inoj ne multe ŝanĝiĝis rilate al tiuj regataj de viroj. ankaŭ en Romo estis inaj religiaj ceremonioj en kiuj ne Ankaŭ la interklasaj rilatoj, la perforto de la armeoj k. estis permesata la ĉeesto de viroj. Laŭ rakonto de Plu- c. estis tute same sendepende de la sekso de la reganta tarko, iu romia patricio, Clodivs, estis enamiĝinta al la persono. Cetere, plejparto el tiuj inoj aliris al la politika edzino de Julio Cezaro. Iam dum la festo de la Bona povo, kaj penis konservi ĝin, sammaniere kiel siaj viraj Dia (Bona Diino), ceremonio kiun povis ĉeesti nur kolegoj, t. e. per intrigoj, konspiroj, puĉoj, krimoj… inoj, tiu ulo eniris en la domon de Cezaro masko-vest- Tamen la helenistika historia etapo estis tre grava pro ita kiel virino; malkovrita, li estis juĝita kaj kondamn- aliaj kialoj en rilato kun aliaj sociaj aspektoj: la klas- ita. Sekve de tio, Cezaro repudiis sian edzinon kvan- batalo, la universalismo… Jes, la kristaliĝo de la helen- kam li ne dubis pri la ŝia fideleco. Tiun nekongruecon ista kulturo, rezultinta el la militaj konkeroj de Alek- li eksplikis dirante: Ne sufiĉas ke la edzino de Cezaro sandro, etendiĝis poste, natur- kaj pac-maniere, al teri- estu honesta; ŝi ankaŭ devas ŝajni tian. torioj kiuj neniam estis apartenintaj al la imperio de la La konata historio de la romia socio alportas pliajn in- makedoniano: Kartago kaj ĉefe Romo, pri kiu ni okup- formojn pri la socia kaj religia rolo de la virino en Ro- iĝos poste. Ĉefa trajto de la post-Aleksandra helenismo mo. Ekzemple, la kulto t. n. FORTVNA MVLIEBRI, estis, kiel dirite, la progreso de la universalismo, t. e. la en kiuj la inoj partoprenadis sub tre konkretaj kondiĉoj emo al universala socio. La politikaj potencoj integritaj kiel tiu esti matrona univira (edzino de unu sola viro), en la helenistika kulturo havis alvokiĝon de universal- t. e. edziniĝinta sen ia antaŭa divorco. Tiu kulto, kro- eco. Fine nur Romio, post kelkaj jarcentoj, sukcesis me, estis rezervita por la romiaj matronoj, t. e. la alt- konkretigi tiun universalecon per sia imperio. rangaj sinjorinoj dum le epoko de la Respubliko, kaj La alvokiĝo aŭ emo pri universaleco de la helenistika poste estis sekvita de la imperiestrinoj kiel matrona kulturo manifestiĝis ankaŭ en la religia tereno. Per la prima (unuaranga matrono). Same kiel en Grekio, an- milit-kampanjoj de Aleksandro la grekoj ekkontaktis kaŭ en la romia socio estis pli granda la diferenco inter kun aliaj kulturoj kiuj havis malsamajn religiojn kaj, la anoj de la sociaj klasoj ol tiu inter la viroj kaj virinoj plejgrave, kontaktigis tiujn diversajn kulturojn kaj reli- de la sama klaso. La titoloj de patrono kaj matrono ne giojn inter ili, tio estas, unujn kun la aliajn. Rezulte de ekzistis inter la membroj de la plebla klaso, kaj al la tio, en la religia tereno estiĝis iu fenomeno pri kiu, sen- gesklavoj ne estis permesate la geedziĝo; ilia gepariĝo, dube, neniam estis pensinte la makedona konkerinto, t. kiam la patrono konsentis ĝin, estis nomata konkub- 16