Page 62 - heleco-95

eŭropaj popoloj sed al la kaŭkazaj. Menciindas tiu fakto kiu rilatas al
sanga tipo RH- kiu estas tre abunda inter la vaskoj male al tio okazante
en aliaj popoloj. La genetikistoj opinias ke la geno de tiutipa sango ape-
ris antaŭ ne pli ol 45.000 jaroj. Nuntempe nur 15 elcento el la homaro
posedas ĝin, kaj en grandparto el la homaj rasoj tute aŭ preskaŭ tute
mankas. Ĝi estas pli abunda en Eŭropo, kaj ene de Eŭropo ĝi estas spe-
ciale abunda en la Eŭskia zono de Hispanio kaj Francio, kies enloĝantoj
estas RH-uloj ĉirkaŭ 40 elcento el la loĝantaro.
La ceteraj lingvoj kiuj iel ajn rilatas kun la Asturia Regno apartenas al la
sfero de la latina. Esceptante la kazon de la vaskoj, kiun ni ĵus vidis, la
lingvoj parolitaj en Hispanio (Iberio) antaŭ la alveno de la romianoj
malperis post kelkjarcenta superregado de la romianoj. Eble en iuj zonoj
de Asturio persistis la antaŭromia parolmaniero pri kiu, cetere, oni scias
nenion. Sed en la kazoj de Galegio kaj Portugalio, pri kiu ni okupiĝos
nun, estas klare ke en la oka jarcento, kiam okazis la araba okupado de
la lando, persistis nenion el la kelta(j) lingvo(j) antaŭe parolata(j) en tiuj
terzonoj. Krome, ankaŭ ne ekzistis, tie aŭ en la cetero el la lando, visi-
gota parolado. Kiam la visigotoj alvenis al Hispanio kaj konkeris ĝin en
la 5-a jarcento, ili estis jam plene romaniigitaj de antaŭ kelkaj genera-
cioj en kio rilatas al la lingvo kaj la religio.
Noso Pai que estás no Komence la aparteno de Galegio al la Asturia Regno ne estis bonvola.
ceo: santificado sexa o La asturaj reĝoj Fruelo kaj Silo devis batali por submeti la galegajn ri-
teu nome, veña a nós
o teu reino e fágase a belintojn. Sed poste tiu regiono iĝis natura komponanto de la regno ĝis
túa vontade aquí na tioma grado ke, fakte, oni nomis tiun regnon per la nomo de la galegia
terra coma no ceo. regiono. Ja, en la arabaj kronikoj ĉiam nomis ĝin «Regno de Galegio»
O noso pan de cada kvankam ĉi ties ĉefurbo estis en Oviedo. En la geografia konceptado de
día dánolo hoxe; e per- la muzulmanoj estis Galegio ankaŭ la nunaj regionoj de Asturio, Kanta-
dóanos as nosas ofen- brio kaj nordŭesta parto de Vaskonio.
sas como tamén per- La nordo de Portugalio estis enkadrigita en tiun Asturian aŭ Galegian
doamos nós a quen Regnon dum la reĝado de la lastaj reĝoj de la kortego de Oviedo kaj
nos ten ofendido; e poste dum tiu de la unuaj reĝoj de la kortego de Leono, ĝis la jaro 1139
non nos deixes caer
na tentación, mais lí- kiam Portugalio iĝis sendependa regno. Jam ekde la 9-a jarcento, aŭ
branos do mal. eble antaŭe, tiel en Galegio kiel en Portugalio estis iompostiom form-
Amén. iĝante la lingvojn kiujn oni parolas nuntempe en tiuj teritorioj. La lingva
evoluo, ekde la latina, estis neperceptebla por la loĝantaroj mem kiuj
spertis tiun procezon. Ankaŭ ne hodiaŭ oni povas noti la paŝojn de tiu
evoluo-procezo ĉar mankas skribita dokumentaro registrinta ilin. Krom
tio ke oni ne multe skribis en tiu epoko en tiuj teritorioj, kaj oni konser-
Padre-Nosso, que es- vas malmute el la skribitaj dokumentoj, estas la fakto ke la tiama do-
tais no Céu: Santifica- kumentaro estis farita en la latina lingvo, eĉ se ne tre klera kaj klasika.
do seja o vosso nome. Dume la popoloj estis parolante malsamaniere ol tiuj tiama dokument-
Venha a nós o vosso aro. Nur fine de Mezepoko, preskaŭ jam en la epoko de Renesanco, oni
reino. Seja feita a vos-
sa vontade, assim na komencis skribi kaj verki en la jam preskaŭ tute formitaj latin-devenaj
terra como no Céu. lingvoj: galegia, kastilia, portugala, franca, itala…
O pão nosso de cada Rilate al la galega kaj portugala, pri kiuj ni atentas nun, oni povas klare
dia nos dai hoje. Per- percepti ilian latin-devenon per la tekstoj de la preĝo «Patro Nia» kiu
doainos as nossas dí- aperas sur ĉi tiu paĝo, supre en la latina, meze en la galega kaj malsupre
vidas assim como nós en la portugala. Kaj oni povas rimarki kiom multe similas ambaŭ latin-
perdoamos aos nossos devenaj lingvoj. La montrata teksto de tiu preĝo estas la nuntempa for-
devedores. E não nos mo, post la definitiva elformiĝo de tiuj lingvoj. Dubindas ĉu la galegoj
deixeis cair em tenta- kaj portugalanoj de la 9-a kaj 10-a jarcentoj preĝadus ĝuste tiele ĉar,
ção. Mas livrainos
do mal. Amém kiel dirite, tiam tiuj lingvoj estis procezo de formiĝado, kaj pli verŝajne
en la preĝejoj oni estis uzante ankoraŭ la latinan por la liturgia kulto.
La galegan ligvon oni parolas nuntempe, krom en la kvar provincoj de
62